Jerzy Mniszech
Jerzy Mniszech - herbu własnego (ur. ok. 1548, zm. 16 maja 1613) – kasztelan radomski, wojewoda sandomierski od 1590, krajczy wielki koronny w 1574, żupnik ruski, starosta lwowski w 1593, starosta samborski, sokalski, sanocki, rohatyński. Rodzicami jego byli Mikołaj Mniszech (ok. 1484-1553) podkomorzy nadworny, burgrabia krakowski i Barbara Mniszech z Kamienieckich (zm. ok. 1569).
Rodzina i edukacja
Wychowywany w rodzinie kalwińskiej, kształcił się na uniwersytetach w Królewcu i Lipsku. Po powrocie do Polski przeszedł na katolicyzm (podobnie jak rodzeństwo i żona) i stał się wielkim darczyńcą Bernardynów Lwowskich. Ożenił się z Jadwigą Tarło (córki Mikołaja Tarło-sekretarza królewskiego i Jadwigi Stadnickiej) i otrzymał w spadku m.in. Potok, Dębowiec, Sambor, Laszki Murowane, Chyrów i Bąkowice. W Samborze jako starosta samborski miał swoją siedzibę.
Związki z Dymitrem Samozwańcem I
Jerzy Mniszech jako starosta sanocki towarzyszył Samozwańcowi przygotowaniach we Lwowie i przy uczestnictwie oddziałów kozackich oraz grupy wojsk polskich w październiku 1604 roku wkroczył na teren Rosji, gdzie poparła ich część bojarów, masy wiejskie i miejskie oraz kozacy zaporoscy i dońscy. Pod Nowogrodem Siewierskim musiał Mniszech torować sobie drogę orężem, odnosząc zwycięstwo nad Basmariowemm - najlepszym wodzem moskiewskim. Po kilku zwycięstwach nad wojskami rosyjskimi cara, zostali pobici pod Dobryniczami i wycofał się do Potywla. Gdy przeciwko znienawidzonym Godunowom, powstanie wzniecili głównie kniaziowie Szujscy, Dymitr I Samozwaniec, pozyskawszy nowe potężne poparcie, już 20 czerwca 1605 r. wraz z Jerzym Mniszechem na czele oddziału konnicy polskiej wkroczył do Moskwy, zarządził spotkanie z wdową po Iwanie Groźnym - Marią, jako rzekomo swoją matką, a ona rozpoznała w nim swego "syna" Dymitra. Gdy 31 lipca 1605 r. Dymitr koronował się na cara, starał się wynagrodzić Jerzego Mniszcha.
Ponieważ Dymitr zamierzał poślubić Marynę Mniszech, Jerzy Mniszech w zamian za rękę swojej córki Maryny Mniszech zażądał od Dymitra Samozwańca dla niej Pskowa i Nowogrodu, a dla siebie Siewierszczyzny i Smoleńska. Car zgodził się i Mniszech wyraził zgodę na ślub Samozwańca z córką Maryną, który odbył się w Krakowie 22 listopada 1605 r. przy udziale kardynała Bernarda Maciejowskiego i w obecności króla: Zygmunt III Wazy. W kwietniu 1606 r. Mniszech z córką Maryną, przekroczył granicę Rzeczypospolitej.
Po przybyciu do Moskwy, Jerzy Mniszech brał udział 8 maja 1605 r. w uroczystej koronacji swojej córki Maryny na Carową Rosji, w Soborze Uspieńskim na Kremlu, a następnie był obecny jako ojciec 12 maja 1606 r. na ślubie z Dymitrem według obrządku prawosławnego, mimo że pan młody w tajemnicy przeszedł na katolicyzm.
W nocy z 26 na 27 maja 1606 roku spiskowcy napadli na cara i go zastrzelili, a ciało spalono, prochy załadowano w armatę i wystrzelono je w kierunku Polski. Mimo że zabito około 500 Polaków, Jerzy Mniszech wraz z córką ocalał i jako protektor Dymitra Samozwańca I, ojciec jego żony, Maryny został ujęty podczas I Dymitriady przez Wasyla Szujskiego w 1606 i dwa lata później na mocy czteroletniego rozejmu, w czasie II Dymitriady, po zrzeczeniu się przez Mniszchów, praw do korony, czołowy organizator spisku - nowy car, uwolnił go wraz z Maryną i odesłał w 1608 r. do Polski.
Związki z Dymitrem Samozwańcem II
Gdy tylko Jerzy Mniszech z córką znaleźli się na wolności, rozpoznali w nowym Samozwańcu swego zięcia i męża. W najgłębszej tajemnicy, za zgodą Jerzego Mniszcha, Dymitr II Samozwaniec poślubił jego córkę, owdowiałą Marynę. W zamian za to, zobowiązał się wypłacić wojewodzie sandomierskiemu 300 tys. rubli, wydać 14 zamków pogranicznych i hojnie wynagrodzić innych Mniszchów.
3 sierpnia 1609 r. Mniszech wraz wojskiem polsko-litewskim pod wodzą hetmana Stefana Żółkiewskiego jako zwycięzca stanął u bram Moskwy. Car Wasyl i jego bracia zostali wydani w ręce Polaków.
W 1610 r. brał udział w bitwie pod Kłuszynem, gdzie Polacy pokonali wojsko moskiewskie dowodzone przez ks. Michała Skopina Szujskiego i zmuszono cara do wyrzeczenia się władzy. W obliczu klęski, bojarzy zdetronizowali cara Wasyla Szujskiego i obwołali carem królewicza polskiego Władysława i 28 sierpnia 1610 podpisali w Moskwie układ w tej sprawie, a Żółkiewski wkroczył do Moskwy.
W 1611 na Sejmie uroczyście przyprowadził jeńców carów Szujskich, którzy złożyli hołd Zygmuntowi III Wazie.
Jerzy Mniszech z córką i z polskimi oddziałami, dowodzonych przez Stanisława Żółkiewskiego, Aleksandra Korwina Gosiewskiego i Mikołaja Strusia w Moskwie, przez kilka lat utrzymywał stolicę do 7 listopada 1612 r. W 1613 r. Jerzy Mniszech zmarł.
W 1614 r. Dymitr II Samozwaniec został zamordowany przez Piotra Urusowa, wraz z córką Jerzego Mniszcha Maryną Mniszchówną, na Niedźwiedzim Ostrowiu - nad brzegiem rzeki Ural.
Na rozkaz cara Michała Romanowa w Moskwie powieszono, carewicza Iwana Dymitra - wnuka Jerzego Mniszcha - syna Maryny a ich poplecznika Kozaka Iwana Zaruckiego, trzeciego męża, wbito na pal.
Inne hasła zawierające informacje o "Jerzy Mniszech":
Nadciśnienie tętnicze
...
1484
...
1499
...
Pogrom w Kownie
...
1398
...
1749
...
1884
...
1679
...
Stanisław Konarski
...
1986
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Jerzy Mniszech":
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3)
...
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 16)
...
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 16)
...
|